Otoritenin Etkisi
Psikolojik güvenlik organizasyonlarda ve takım seviyesinde hep birlikte oluşturabileceğimiz bir unsur. Bununla birlikte otorite figürünü temsil eden rollerdeki çalışanların, liderlerin bu noktadaki sorumluluğu çok daha fazla.
1963 yılında sonuçları bir makale ile yayınlanmış olan Milgram Deneyi, Yale Üniversitesi’nde sıradan insanların sadece bir deney bilimcisinden aldığı emirle başka bir insana ne kadar acı çektireceğini ölçmek için düzenlenen basit bir deneydi. Katılan deneklerin güçlü vicdani duyguları ile saf otorite karşısında nasıl davranacaklarını görmek amacı taşıyordu ve sonuçta otorite kazandı. Deneye katılan ve belli bir rol alan katılımcılar, karşı tarafa acı çektirmek pahasına itaate boyun eğdi.Milgram ulaştığı sonuçları açıklayan iki ana kuram geliştirdi:
1.İlki, S. Asch'in çalışmalarını temel alan Uyum Kuramı'dır. Milgram başvuru grubu ile birey arasındaki temel ilişkiyi tanıtır. Karar verme konusunda, özellikle bir kriz ortamında karar verme konusunda hiçbir deneyimi veya yeteneği olmayan bir denek, kararı gruba ve gruptaki hiyerarşiye bırakır. Grup bir davranışsal model oluşturur.
2.İkincisi ise Araçlaşma Kuramı'dır. Milgram'a göre "itaatin özü, bir insanın kendisini başka bir insanın isteklerini yerine getiren bir araç olarak görmesi, böylece kendi davranışlarından kendisini sorumlu hissetmemesidir. Kişinin bakış açısındaki bu kritik kayma meydana geldiği zaman, itaatin tüm öznitelikleri bunu izler". Bu temel olarak askerî açıdan otoriteye saygının temelidir. Askerler üstlerinin emirlerini ve komutlarını, sorumluluğun subaylarda olduğunu bilerek yerine getirirler.*
1971 yılında Stanford üniversitesi bodrumunda P. Zimbardo tarafında gerçekleştirilen Stanford Hapishane Deneyinde ise mahkum ve Gardiyan rollerine bürünen deneklerin kendilerini rollerine fazlasıyla kaptırdıkları görüldü. Deney öngörülen sınırların dışına çıkıp tehlikeli ve psikolojik olarak hasar veren bir duruma geldi, Zarar verici yönergelere uyan gardiyanların ve hatta hapishane müdürü rolünde kendisinin de role fazlasıyla kaptırdığından emin olduktan sonra P. Zimbardo 6.günün sonunda deneyi sonlandırdı.**
Deneylerde de görüldüğü üzere insan doğasında otorite karşısında itaat bu kadar güçlü iken organizasyonların yapısının da bunun üstüne kurulmuş olması şaşırtıcı olmasa gerek. Bu gerçeği bilmek otorite figürünü temsil eden tüm rollerdeki kişiler için önemli. Deneylerdeki fiziksel zarar boyutuna ulaşmasa bile otoriteye itaat ederek yaptıklarımız ya da yaptırdıklarımız kurum kültürünü şekillendiriyor ve istenmeyen sonuçları olabiliyor.
Volkswagen dizel motorların emisyon seviyesinde ya da Wells Fargo Bankası’nda çapraz ürün satışında imkansız hedefleri gerçekleştirmek için baskı yapan yöneticiler ve çalışanlar, yasa dışı ve etik olmayan yollara başvurup en nihayetinde şirketlerini milyonlarca dolar zarara uğratan skandallara sebep olabiliyor. ***
Hatta daha kötüsü otorite figürünü temsil eden kaptan pilotun hatalı kararına karşı koyamayan bir yardımcı pilot ile birlikte 1973 yılındaki Tenerife uçak kazasında 583 kişi hayatını kaybedebiliyor ya da 2003 yılında Columbia'nın kalkışı sırasında mekiğin kanadında gördüğü köpüğü araştırmak için daha fazla bilgi istediğinde gerek olmadığını söyleyen yöneticisinin sözünü dinleyen NASA mühendisinin tehlikeli sessizliği mekiğin dünyaya dönüşünde 7 astronotun hayatına kaybetmesine sebep olabiliyor.****
Tüm bu vakalar araştırıldığında yaratılacak olan psikolojik güvenlik ile korkudan kaynaklı tehlikeli sessizliklerin yerini açık iletişime bırakabileceğini, bu vakaların önlenebilir başarısızlıklar olduğu görülmüş.
Psikolojik güvenlik organizasyonlarda ve takım seviyesinde hep birlikte oluşturabileceğimiz bir unsur. Bununla birlikte otorite figürünü temsil eden rollerdeki çalışanların, liderlerin bu noktadaki sorumluluğu çok daha fazla.
Referanslar:
*https://tr.wikipedia.org/wiki/Milgram_deneyi#Yabanc%C4%B1_dilde_D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar
**https://tr.wikipedia.org/wiki/Stanford_hapishane_deneyi
*S17-18, **S100-104, Michael A. Britt, Pavlov’un Köpeklerinden Stanford Mahkumlarına Psikoloji Deneyleri
*** S53-63, ****S79-82 Amy Edmondson, The Fearless Organisation: Creating Psychological Safety in the Workplace for Learning, Innovation and Growth
Yorumlar